پنیک اتک چیست و چگونه از آن رهایی یابیم؟

پنیک اتک؛ علل، علائم و راه‌های درمان
تیم محتوای ایران نوبت
1403/06/15

تعریف پنیک اتک

پنیک اتک یا حمله هراس، نوعی واکنش شدید اضطرابی است که به طور ناگهانی رخ می‌دهد و باعث بروز علائم جسمانی و روانی شدید می‌شود. این حملات اغلب بدون هشدار و به سرعت به اوج خود می‌رسند و فرد ممکن است احساس کند در حال تجربه یک وضعیت تهدیدکننده مانند حمله قلبی یا مرگ است.
تعریف پنیک اتک

علائم و نشانه ها

حمله هراس معمولاً شامل ترکیبی از علائم جسمانی و روانی است که ممکن است از چند دقیقه تا نیم ساعت ادامه داشته باشد. برخی از این علائم عبارتند از:
افزایش ضربان قلب (تپش قلب)
تنگی نفس یا احساس خفگی
تعریق شدید
لرزش یا احساس ضعف در بدن
احساس سرگیجه یا عدم تعادل
احساس گرگرفتگی یا سرمای ناگهانی
درد یا ناراحتی در قفسه سینه
حالت تهوع یا مشکلات گوارشی
بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن در دست‌ها و پاها
احساس جدایی از واقعیت یا دگرگونی
ترس شدید از مرگ، از دست دادن کنترل یا جنون
این حملات ممکن است به صورت مجزا یا در طول زمان تکرار شوند. افرادی که دچار حملات مکرر می‌شوند، ممکن است به اختلال هراس (panic disorder) مبتلا باشند که نیاز به درمان تخصصی دارد.

علل پنیک؛ از عوامل زیستی تا روانی

علل پنیک؛ از عوامل زیستی تا روانی
این عارضه می‌تواند ناشی از ترکیبی از عوامل زیستی، روانی و محیطی باشد که آن را بررسی می کنیم:

عوامل زیستی

ژنتیک: سابقه خانوادگی ابتلا به حملات هراس.
عدم تعادل شیمیایی: اختلال در انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین و نوراپی‌نفرین.
عملکرد غیرعادی مغز: تغییرات در نواحی مغزی مرتبط با اضطراب.
هورمون‌ها: تغییرات هورمونی، به‌ویژه در دوره‌های حساس مانند بارداری و یائسگی.

عوامل روانی

استرس طولانی‌مدت: استرس مزمن از جمله مشکلات کاری یا خانوادگی.
تجربیات تروماتیک: حوادث آسیب‌زا مانند سوانح یا مرگ عزیزان.
افکار منفی و نگرانی بیش از حد: نگرانی شدید درباره سلامت یا امنیت.
حساسیت به تغییرات جسمی: ترس از تغییرات جسمانی مانند تپش قلب.

عوامل محیطی

تغییرات بزرگ زندگی: مانند ازدواج یا تغییر شغل.
مصرف مواد مخدر یا الکل: مصرف یا ترک مواد.
اختلالات خواب: کمبود خواب یا خواب ناآرام.
این عوامل می‌توانند به صورت مجزا یا در تعامل با یکدیگر باعث بروز حملات هراس شوند.

روش های تشخیصی

روش های تشخیصی
تشخیص حملات هراس نیازمند ارزیابی دقیق توسط یک متخصص سلامت روان یا پزشک است. مراحل تشخیص شامل بررسی علائم جسمی و روانی، سوابق پزشکی و روان‌شناختی فرد، و انجام آزمون‌های مختلف برای رد سایر شرایط مشابه می‌باشد. در اینجا چند مرحله کلیدی برای تشخیص صحیح حملات هراس را بررسی می کنیم:

بررسی علائم بالینی

متخصص سلامت روان یا پزشک ابتدا از فرد درباره علائمش سؤال می‌کند. برای تشخیص حمله هراس، حداقل چهار یا بیشتر از این علائم باید به طور ناگهانی و در کمتر از 10 دقیقه ظاهر شوند.

ارزیابی سوابق پزشکی

پزشک یا روان‌شناس به بررسی سوابق پزشکی فرد می‌پردازد تا مشخص شود آیا فرد سابقه بیماری‌های دیگر مانند مشکلات قلبی، ریوی یا تیروئیدی دارد که می‌تواند علائم مشابه ایجاد کند.

انجام آزمایش‌های فیزیکی

گاهی ممکن است آزمایش‌های فیزیکی و خون برای رد سایر بیماری‌ها انجام شود. مثلاً مشکلات تیروئید، قلبی یا تنفسی ممکن است علائمی مشابه حملات هراس ایجاد کنند.

مصاحبه روان‌شناختی

متخصص با فرد درباره عوامل استرس‌زا، نگرانی‌ها و سابقه ترس‌های غیرمنطقی یا اضطراب صحبت می‌کند. این مرحله شامل پرسش‌هایی درباره استرس‌های روزمره، تجربیات تروماتیک یا افکار منفی مداوم است که می‌تواند به بروز حملات منجر شود.

رد سایر اختلالات روانی

برای تشخیص دقیق، متخصص باید سایر اختلالات روانی مانند اختلالات اضطرابی دیگر، فوبیاها، افسردگی یا اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) را رد کند.

معیارهای DSM-5

متخصصان سلامت روان برای تشخیص اختلال پنیک از معیارهای تشخیصی DSM-5 (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی) استفاده می‌کنند. طبق DSM-5، حملات هراس شامل حمله ناگهانی و شدید اضطراب است که به همراه علائم جسمی و روانی مشخص بروز می‌کند.

ارزیابی اضطراب و ترس از حملات آینده

در برخی افراد، پس از تجربه یک یا چند حمله هراس، ترس مداوم از بروز حملات آینده به وجود می‌آید که ممکن است به اختلال هراس (Panic Disorder) منجر شود. پزشک یا روان‌شناس این موضوع را نیز در تشخیص در نظر می‌گیرد.

استفاده از پرسشنامه‌های روان‌شناسی

گاهی پرسشنامه‌های استاندارد اضطراب و هراس برای سنجش شدت حملات و میزان تأثیر آن‌ها بر زندگی فرد استفاده می‌شود.
تأثیرات طولانی‌مدت حملات پنیک بر زندگی فردی و اجتماعی

تأثیرات طولانی‌مدت حملات پنیک بر زندگی فردی و اجتماعی

روانی و عاطفی: ترس مداوم از حملات آینده، ایجاد اضطراب فراگیر و احتمال بروز افسردگی.
جسمانی: احساس خستگی مزمن، تپش قلب و مشکلات تنفسی ناشی از حملات مکرر.
اجتماعی: اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی، انزوا، و کاهش کیفیت روابط شخصی و حرفه‌ای.
عملکرد روزمره: کاهش تمرکز، افت در تحصیل یا کار، و محدود شدن فعالیت‌های روزمره به دلیل ترس از حملات.

روش های درمانی

درمان دارویی

داروهای ضد اضطراب: بنزودیازپین‌ها مانند آلپرازولام و لورازپام که به کاهش سریع علائم اضطراب و هراس کمک می‌کنند.
داروهای ضد افسردگی: مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRI) مانند سرترالین و فلوکستین و مهارکننده‌های بازجذب سروتونین-نوراپی‌نفرین (SNRI) مانند ونلافاکسین برای کنترل طولانی‌مدت حملات هراس.
بتابلوکرها: داروهایی مانند پروپرانولول که می‌توانند علائم جسمی مانند ضربان قلب سریع را کنترل کنند.

درمان شناختی-رفتاری (CBT)

بازسازی شناختی: در این روش، فرد می‌آموزد که افکار منفی یا نادرست خود را شناسایی کرده و آن‌ها را با افکار منطقی و مثبت جایگزین کند.
مواجهه‌درمانی: بیمار به تدریج با موقعیت‌های محرک حمله هراس مواجه می‌شود تا از طریق تمرین، واکنش‌های ترس را کاهش دهد.

آموزش تکنیک‌های آرام‌سازی

تمرینات تنفسی: تمرینات تنفس عمیق به فرد کمک می‌کند تا در لحظات اضطراب و حملات هراس آرام بماند.
آرام‌سازی عضلات پیش‌رونده: این تکنیک به آرام کردن تدریجی عضلات بدن کمک می‌کند تا تنش و اضطراب کاهش یابد.

تغییر سبک زندگی

کاهش استرس: با مدیریت بهتر استرس از طریق تکنیک‌هایی مانند یوگا، مدیتیشن و برنامه‌ریزی بهتر، فرد می‌تواند از بروز حملات جلوگیری کند.
ورزش منظم: فعالیت‌های بدنی مانند پیاده‌روی و دویدن می‌توانند به کاهش اضطراب و پیشگیری از حمله هراس کمک کنند.
خواب منظم و تغذیه سالم: خواب کافی و مصرف غذای سالم نقش مهمی در کاهش اضطراب و هراس دارد.

حمایت‌های اجتماعی

گروه‌های حمایتی: شرکت در گروه‌های حمایتی برای تبادل تجربیات و دریافت حمایت از دیگر افرادی که دچار حملات هراس هستند می‌تواند به فرد کمک کند.
درمان گروهی: در این روش، فرد با دیگران در جلسات گروهی شرکت می‌کند و از تجربیات و راهکارهای درمانی دیگران بهره می‌برد.

نقش روان درمانگر در درمان حملات هراس

نقش روان درمانگر در درمان حملات هراس
نقش روان‌درمانگر در درمان این اختلال بسیار کلیدی و مؤثر است. وظایف و نقش‌های اصلی او شامل موارد زیر است:
تشخیص دقیق و ارزیابی: روان‌درمانگر به فرد کمک می‌کند تا این حملات و الگوهای اضطراب را تشخیص داده و عوامل محرک و تشدیدکننده آن‌ها را شناسایی کند.
آموزش شناختی: درمانگر به بیمار آموزش می‌دهد که چگونه افکار منفی و نادرست درباره حمله هراس را شناسایی و تغییر دهد. این فرایند به بیمار کمک می‌کند که به تدریج باورهای نادرست خود را درباره موقعیت‌های اضطراب‌زا اصلاح کند.
مواجهه‌درمانی: روان‌درمانگر با استفاده از تکنیک‌های مواجهه، فرد را در محیط‌های کنترل‌شده به تدریج با موقعیت‌هایی که ترس یا اضطراب او را برمی‌انگیزند مواجه می‌کند. این کار به بیمار کمک می‌کند تا با اضطراب روبه‌رو شود و به تدریج آن را کاهش دهد.
آموزش تکنیک‌های آرام‌سازی: درمانگر تمرینات تنفسی، آرام‌سازی عضلات، و مدیتیشن را به بیمار آموزش می‌دهد تا او بتواند در زمان وقوع حملات هراس، استرس خود را کنترل کند.
حمایت عاطفی و ایجاد حس ایمنی: روان‌درمانگر فضایی ایمن و حمایتی برای بیمار فراهم می‌کند که در آن بیمار می‌تواند بدون ترس از قضاوت شدن، احساسات و تجربیات خود را بیان کند. این حمایت روانی باعث کاهش احساس انزوا و افزایش اعتماد به نفس در مقابله با حمله هراس می‌شود.
پیشگیری از عود مجدد: روان‌درمانگر به بیمار کمک می‌کند تا استراتژی‌های مؤثری برای جلوگیری از عود مجدد حملات هراس ایجاد کند. این شامل برنامه‌ریزی برای مدیریت استرس، شناسایی زودهنگام علائم هشداردهنده، و تمرین مهارت‌های مقابله‌ای است.
تقویت مهارت‌های اجتماعی: در برخی موارد، روان‌درمانگر به بیمار کمک می‌کند تا مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی خود را تقویت کند، به ویژه اگر حملات هراس باعث کناره‌گیری از اجتماع و فعالیت‌های روزانه شده باشد.
نقش روان‌درمانگر در این فرآیند نه تنها به درمان علائم بلکه به تقویت توانایی‌های روان‌شناختی فرد برای مدیریت و پیشگیری از حملات هراس در آینده کمک می‌کند.

نقش روان درمانگر در درمان حملات هراس

کلام پایانی

درمان حملات هراس نیازمند یک رویکرد جامع است که شامل استفاده از روان‌درمانی، دارودرمانی، و تغییرات سبک زندگی می‌شود. نقش کلیدی روان‌درمانگر در هدایت فرد به سمت درک بهتر از علل و عوامل محرک، آموزش مهارت‌های مقابله‌ای، و ارائه حمایت عاطفی بسیار مؤثر است. با استفاده از تکنیک‌های درست و بهره‌گیری از کمک‌های تخصصی، فرد می‌تواند بر این حملات غلبه کرده و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشد. تشخیص به‌موقع، مدیریت استرس، و همراهی متخصصین می‌تواند راهگشای بازگشت به یک زندگی بدون اضطراب و هراس مداوم باشد.
موج آرامش بهترین مرکز روانشناسی، با ارائه خدمات تخصصی در درمان مشکلات روانشناختی و بهبود سلامت ذهنی، به شما کمک می‌کند تا زندگی متعادلی داشته باشید. این مرکز با تیمی از مشاوران حرفه‌ای به صورت حضوری و آنلاین در کنار شماست. برای گرفتن مشاوره می توانید از طریق دکمه دریافت نوبت اقدام کنید.

منابع
betterhealth
mayoclinic

پنیک اتک به خودی خود خطرناک نیست، اما تجربه آن می‌تواند بسیار ترسناک باشد. با این حال، درمان‌های مناسب می‌توانند به مدیریت این حملات کمک کنند.

تمرین تکنیک‌های تنفس عمیق، آرام‌سازی عضلات و تمرکز بر محیط اطراف می‌تواند به کاهش شدت حمله کمک کند.

با درمان مناسب، بسیاری از افراد می‌توانند حملات خود را کاهش داده یا حتی از وقوع مجدد آن‌ها جلوگیری کنند.

لیست نظرات

مائده نویدی

واقعا آدم تا دم مرگ می ره انگار با پنیک. من درمانم رو شروع کردم انشاله که خوب بشم

هادی قلی زاده

من از موقع کنکور اینجوری شدم و الان با درمان هایی که انجام دادم خیلی بهترم. ممنونم از کلینیک خوبتون

ساغر خداوردی

برخورد پرسنل عالی و با هر شرایطی که داشته باشی برای نوبت دادن باهات کنار میان و کمک میکنن


کلینیک روانشناسی و روانپزشکی موج آرامش