بیش‌فعالی یا ADHD؛ راهنمایی برای درک بهتر این اختلال

اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) یک اختلال روان‌شناختی پیچیده است که بر توانایی افراد برای توجه، کنترل رفتارها و مدیریت انرژی تأثیر می‌گذارد. این اختلال در دوران کودکی آغاز می‌شود و می‌تواند تا بزرگسالی ادامه یابد. افراد مبتلا به ADHD ممکن است در تمرکز روی وظایف روزمره، تکمیل کارها و کنترل رفتارهای تکانشی مشکل داشته باشند. علاوه بر این، بیش‌فعالی و بی‌قراری می‌توانند زندگی اجتماعی و حرفه‌ای آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهند. شناخت درست این اختلال و ارائه درمان مناسب می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی این افراد کمک کند.

علائم این اختلال به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند که هر کدام می‌توانند به شکل‌های مختلفی در افراد ظاهر شوند:
بی‌توجهی: این دسته شامل ناتوانی در تمرکز بر روی یک فعالیت مشخص، فراموش کردن جزئیات و انجام اشتباهات مکرر در کارهای روزمره است. کودکان و بزرگسالان مبتلا ممکن است مرتباً اشیای خود را گم کنند و در سازمان‌دهی زمان و وظایف خود مشکل داشته باشند.
بیش‌فعالی: بیش‌فعالی در کودکان اغلب به‌صورت حرکت‌های مداوم و عدم توانایی نشستن در یک مکان برای مدت طولانی بروز می‌کند. در بزرگسالان، این ویژگی ممکن است به‌صورت احساس بی‌قراری یا نیاز مداوم به فعالیت دیده شود.
تکانشگری: رفتارهای تکانشی شامل انجام کارها بدون فکر، قطع صحبت دیگران، یا ناتوانی در انتظار برای نوبت است. این رفتارها می‌توانند در محیط‌های اجتماعی و حرفه‌ای مشکلاتی ایجاد کنند.

علت دقیق این اختلال هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما تحقیقات نشان می‌دهند که عوامل ژنتیکی، ساختار مغز و محیط نقش مهمی در بروز آن دارند.
ژنتیک: مطالعات نشان داده‌اند که این اختلال اغلب در خانواده‌ها دیده می‌شود. برخی ژن‌ها می‌توانند در بروز علائم مؤثر باشند.
ساختار مغز: بررسی‌های تصویربرداری نشان می‌دهند که برخی نواحی مغز در افراد مبتلا به ADHD کوچک‌تر یا دارای فعالیت کمتری هستند.
عوامل محیطی: قرار گرفتن در معرض مواد سمی مانند سرب در دوران کودکی یا مصرف الکل و سیگار توسط مادر در دوران بارداری می‌تواند خطر ابتلا را افزایش دهد.

ADHD می‌تواند زندگی روزمره افراد را تحت تأثیر قرار دهد. در کودکان، این اختلال ممکن است باعث افت تحصیلی، مشکلات رفتاری و دشواری در برقراری ارتباط با همسالان شود. در بزرگسالان، چالش‌هایی چون مشکلات شغلی، دشواری در مدیریت زمان و روابط ناسالم با دیگران شایع است. اگر این اختلال بدون درمان باقی بماند، ممکن است به مشکلات روان‌شناختی دیگری چون اضطراب و افسردگی منجر شود.

درمان ADHD معمولاً شامل ترکیبی از دارودرمانی، روان‌درمانی و مداخلات غیرتهاجمی است. انتخاب روش مناسب به شدت علائم و نیازهای فرد بستگی دارد.

دارودرمانی

داروهای محرک مانند متیل‌فنیدات و آمفتامین از رایج‌ترین گزینه‌ها هستند که با تأثیر بر نواحی خاصی از مغز به بهبود تمرکز و کاهش تکانشگری کمک می‌کنند.

روان‌درمانی

مشاوره روان‌شناختی و رفتاردرمانی می‌تواند به افراد کمک کند تا راهکارهایی برای مدیریت علائم و بهبود روابط خود بیاموزند.

آموزش والدین و معلمان

برای کودکان، آموزش والدین و معلمان نقش مهمی در مدیریت رفتارها و بهبود عملکرد تحصیلی دارد.

تحریک مغناطیسی مکرر از طریق جمجمه (rTMS) یکی از روش‌های غیرتهاجمی و مدرن است که در درمان ADHD نتایج مثبتی داشته است. این روش با استفاده از میدان‌های مغناطیسی، فعالیت مغز را در نواحی مرتبط با تمرکز و رفتار تنظیم می‌کند. برخلاف داروهای محرک که ممکن است عوارض جانبی داشته باشند، rTMS یک روش ایمن و بدون درد است که می‌تواند به‌ویژه برای بزرگسالانی که به درمان‌های سنتی پاسخ نمی‌دهند، مؤثر باشد. مطالعات نشان داده‌اند که استفاده منظم از rTMS می‌تواند به بهبود تمرکز، کاهش تکانشگری و بهبود کیفیت زندگی کمک کند.

روان‌درمانی بخش مهمی از درمان ADHD است و می‌تواند به افراد در مدیریت چالش‌های روزانه و بهبود رفتارها کمک کند. رفتاردرمانی شناختی (CBT) یکی از رایج‌ترین روش‌ها در این زمینه است که با تغییر الگوهای فکری و رفتاری به کاهش علائم و افزایش اعتمادبه‌نفس کمک می‌کند. مزایای روان‌درمانی در درمان این اختلال به شرح زیر است:
آموزش مهارت‌های مدیریت زمان و برنامه‌ریزی
تقویت روابط اجتماعی و خانوادگی
کاهش استرس و اضطراب مرتبط با این اختلال

حمایت خانواده و محیط اطراف در کنترل علائم ADHD اهمیت زیادی دارد. والدین می‌توانند با یادگیری روش‌های مناسب تربیتی، ایجاد محیطی ساختارمند و تشویق رفتارهای مثبت، تأثیر بسزایی در بهبود عملکرد فرزندان خود داشته باشند. معلمان نیز با تنظیم برنامه‌های آموزشی متناسب و تشویق دانش‌آموزان می‌توانند نقش مؤثری در موفقیت تحصیلی آن‌ها ایفا کنند.

اختلال بیش‌فعالی یا ADHD یک چالش بزرگ اما قابل‌مدیریت در زندگی افراد مبتلا است. درک این اختلال و استفاده از روش‌های درمانی نوین مانند rTMS، روان‌درمانی و حمایت‌های محیطی می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و کاهش مشکلات مرتبط کمک کند. نکته مهم این است که درمان ADHD یک فرایند بلندمدت است و نیاز به صبر، پیگیری و همراهی خانواده، دوستان و متخصصان دارد. با تلاش و آگاهی، افراد مبتلا می‌توانند توانایی‌ها و استعدادهای خود را شکوفا کرده و زندگی پرباری را تجربه کنند. برای هر گونه اطلاعات بیشتر یا کمک حرفه‌ای، میتوانید از کلینیک روانشناسی و روانپزشکی موج آرامش، بهترین کلینیک روانشناسی در ونک کمک بگیرید. برای دریافت مشاوره می توانید از طریق دکمه دریافت نوبت اقدام فرمایید.


منابع
psychiatry.org
cdc.gov.org