اثر پلاسیبو یا تلقین چیست و چه اهمیتی دارد؟

اثر پلاسیبو یا تلقین به چه معناست؟ آنچه باید بدانید
تیم محتوای ایران نوبت
1404/03/19

اثر پلاسیبو یا تلقین چیست؟

اثر پلاسیبو یا تلقین چیست؟
کلمه‌ی Placebo ریشه‌ای لاتین دارد و به معنای «من خشنود خواهم ساخت» است. در قرون وسطی از این واژه در مراسم مذهبی و آیین‌های سوگواری استفاده می‌شد. در قرن ۱۸ میلادی، پزشکان شروع به استفاده از داروهای نمایشی برای آرام کردن بیماران کردند و از همان‌جا این واژه وارد ادبیات پزشکی شد. در آن زمان، پزشکان از این روش به‌عنوان ابزاری برای تسکین بیماران استفاده می‌کردند و به‌طور غیرمستقیم به بهبود وضعیت روانی آن‌ها کمک می‌کردند.
اثر پلاسیبو پدیده‌ای است که در آن فرد پس از دریافت یک درمان بی‌اثر، مانند قرص بدون ماده دارویی، کاهش علائم بیماری یا احساس بهبودی را تجربه می‌کند. این بهبود واقعی است، اما منبع آن نه دارو، بلکه قدرت ذهن و باور فرد به درمان است. به عبارت دیگر، زمانی که فرد باور می‌کند که درمانی مؤثر دریافت کرده، مغز و بدن او واکنش‌هایی نشان می‌دهند که مشابه اثرات داروی واقعی به نظر می‌آید.
به عنوان مثال، فرض کنید پزشکی قرصی تجویز کند که در واقع هیچ ماده مؤثر دارویی ندارد، بلکه تنها یک قرص قند است. اما فردی که آن را مصرف می‌کند، احساس کاهش سردرد یا بهبودی می‌کند. این نشان می‌دهد که ذهن فرد از طریق تلقین، به‌طور خودکار واکنش‌هایی در بدن ایجاد کرده است که در نهایت به‌عنوان بهبود علائم ظاهر می‌شوند.

این روش چگونه عمل می کند؟

پروفسور تد کاپچوک از دانشگاه هاروارد در مورد اثرات پلاسیبو بیان می‌کند:
"دارونما با ایجاد تفکری مثبت در مغز روند بیماری انسان را بهبود می‌بخشد و ارتباط میان بدن و مغز را تعدیل و قوی می‌کند."
این اظهار نظر علمی به‌خوبی نشان می‌دهد که چگونه ذهن و باور فرد می‌تواند فرآیندهای فیزیولوژیک بدن را تحت‌تأثیر قرار دهد و بهبود واقعی ایجاد کند، حتی زمانی که دارویی وارد بدن نشده است.
مطالعات نشان داده‌اند که نقشه مغزی فرد افسرده به‌طور معمول شامل فعالیت کمتر در نواحی مغزی مرتبط با کنترل احساسات و پردازش استرس مانند قشر پیشانی و آمیگدالا است. با این حال، زمانی که فرد باور دارد که در حال دریافت درمان مؤثر است، مغز به‌طور واقعی واکنش نشان می‌دهد و باعث ترشح مواد شیمیایی مانند اندورفین‌ها، دوپامین و اکسی‌توسین می‌شود که این مواد می‌توانند تأثیرات مثبتی بر عملکرد سیستم عصبی بگذارند، درد را کاهش دهند و حتی سیستم ایمنی بدن را تقویت کنند. این واکنش‌ها می‌توانند به بازسازی نقشه مغزی فرد افسرده کمک کنند و به بهبود علائم روانی و عاطفی او منجر شوند.

بررسی تفاوت با داروی واقعی

بررسی تفاوت با داروی واقعی
تفاوت این روش با داروی واقعی در چند زمینه مشخص می‌شود:

ترکیبات شیمیایی

پلاسیبو هیچ ماده مؤثر دارویی ندارد، در حالی که داروی واقعی شامل ترکیبات شیمیایی فعال است که به‌طور مستقیم بر بدن تأثیر می‌گذارند.

منبع اثر

اثر این روش ناشی از ذهن و باور فرد به درمان است، در حالی که داروی واقعی اثر خود را از طریق واکنش‌های شیمیایی در بدن ایجاد می‌کند.

کاربرد

این تکنیک معمولاً به‌عنوان مکمل درمانی یا برای کنترل در مطالعات بالینی به‌کار می‌رود، در حالی که داروهای واقعی برای درمان بیماری‌های مختلف استفاده می‌شوند.

مؤثر بودن

این روش معمولاً برای درمان بیماری‌های روان‌تنی مانند اضطراب، افسردگی و دردهای مزمن بیشتر مؤثر است، در حالی که داروهای واقعی برای درمان بیماری‌های جدی‌تر مانند عفونت‌ها، دیابت و سرطان مؤثرتر هستند.

بررسی نمونه های حقیقی

چند نمونه از اثرات این روش در مطالعات علمی نشان می‌دهد که چگونه باور فرد به درمان می‌تواند موجب بهبود علائم شود:
درمان میگرن با قرص قند: در مطالعات بالینی، بیمارانی که داروی واقعی نگرفتند اما فکر می‌کردند که دارو مصرف کرده‌اند، کاهش درد را گزارش دادند.
کاهش اضطراب با آمپول نمکی: برخی بیماران پس از دریافت آمپولی حاوی آب نمک، احساس آرامش بیشتری داشتند.
بهبود درد زانو با جراحی نمایشی: حتی عمل‌هایی که تنها پوست را برش می‌دهند بدون انجام درمان واقعی، گاهی باعث کاهش درد شده‌اند؛ زیرا بیمار باور دارد که تحت درمان قرار گرفته است.
بررسی نمونه های حقیقی

چه کسانی بیشتر به تلقین پاسخ می‌دهند؟

پاسخ‌دهی به این روش در افراد مختلف متفاوت است. عواملی که بر شدت اثر آن تأثیر دارند عبارت‌اند از:
باور به درمان: هر چه باور فرد به اثرگذاری درمان بیشتر باشد، احتمال موفقیت آن درمان بیشتر است.
نوع شخصیت: افراد خوش‌بین، حساس یا با اعتماد به پزشک، بیشتر تحت‌تأثیر این روش قرار می‌گیرند.
نوع بیماری: بیماری‌های ذهنی، دردهای مزمن، سندرم روده تحریک‌پذیر، اضطراب و بی‌خوابی بیشترین پاسخ را به تلقین نشان می‌دهند.
خطرات و محدودیت‌ها

خطرات و محدودیت‌ها

به تأخیر افتادن درمان اصلی: استفاده از این روش می‌تواند باعث تأخیر در شروع درمان‌های مؤثر برای بیماری‌های جدی شود.
ایجاد امید کاذب: اگر فرد تصور کند که تحت درمان مؤثر قرار گرفته، ممکن است به درمان اصلی بی‌توجهی کند.
سوء‌استفاده مالی یا عاطفی از بیماران: استفاده نادرست از این روش می‌تواند منجر به سوء‌استفاده از بیماران به لحاظ مالی یا عاطفی شود.
بی‌توجهی به پیشرفت بیماری‌های جدی: استفاده از این تکنیک می‌تواند باعث غفلت از پیشرفت بیماری‌های جدی‌تر شود.
بنابراین، استفاده از این روش باید با دقت، شفافیت و تحت نظر متخصص انجام شود تا از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری گردد.
خطرات و محدودیت‌ها

کلام پایانی

اثر پلاسیبو نمونه‌ای از قدرت بی‌نظیر ذهن بر جسم است. زمانی که بیمار باور می‌کند که درمانی مفید است، بدن او به‌گونه‌ای پاسخ می‌دهد که گویی واقعاً دارویی مؤثر دریافت کرده است. با اینکه این روش جایگزین درمان پزشکی نیست، اما در بسیاری از موارد می‌تواند به‌عنوان مکمل درمان، نقش مهمی در بهبود علائم، کاهش درد و ارتقای کیفیت زندگی ایفا کند.
در این مسیر، کلینیک موج آرامش بهترین مرکز روانشناسی و روانپزشکی در ونک، با بهره‌گیری از پیشرفته‌ترین روش‌های درمانی و ارائه بهترین راه‌کارها، به بیماران کمک می‌کند تا به بهبود واقعی دست یابند و زندگی سالم‌تر و شاداب‌تری را تجربه کنند. برای دریافت مشاوره می توانید از طریق دکمه دریافت نوبت و یا از طریق شماره تماس 02186081006 اقدام کنید.


منابع
wikipedia.org
health.harvard

این روش باعث تحریک واکنش‌هایی واقعی در بدن مانند کاهش درد یا آرامش می‌شود، اما نمی‌تواند بیماری‌های فیزیکی جدی را درمان کند. بیشتر بر علائم ذهنی یا روان‌تنی اثر دارد.

نه همیشه. اگر بیمار آگاه باشد که درمان بدون ماده مؤثر است، اما همچنان پاسخ مثبتی دریافت کند، به آن "پلاسیبوی آگاهانه" می‌گویند.

بله! مفهومی به‌نام "پلاسیبوی باز" (Open-Label Placebo) به‌معنای استفاده آگاهانه، امروزه در حال گسترش است. این روش نشان‌دهنده قدرت ذهن در درمان است و در مواردی مثل دردهای مزمن یا اضطراب می‌تواند به کاهش نیاز به داروهای شیمیایی کمک کند.


کلینیک روانشناسی موج آرامش - بهترین کلینیک روانشناسی در ونک تهران