چگونه با استرس پس از سانحه مقابله کنیم؟ راهکارهای عملی و مؤثر

استرس پس از سانحه (Post-Traumatic Stress Disorder یا PTSD) یک اختلال روان‌شناختی است که پس از تجربه یا مشاهده یک حادثه آسیب‌زا به وجود می‌آید. این حوادث می‌توانند شامل تصادفات، فجایع طبیعی، خشونت، یا حوادث جنگی باشند. فرد مبتلا به این اختلال ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها پس از حادثه با علائم آن دست و پنجه نرم کند. در این مقاله، به بررسی جامع این اختلال، علائم، علل، تأثیرات، و روش‌های درمان آن خواهیم پرداخت.

علائم PTSD به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

تجربه مجدد حادثه

افراد مبتلا ممکن است بارها و بارها خاطرات، کابوس‌ها، یا فلش‌بک‌هایی از حادثه را تجربه کنند. این حالت می‌تواند به قدری شدید باشد که فرد احساس کند دوباره در همان موقعیت قرار گرفته است.

اجتناب و انکار

این افراد اغلب از هر چیزی که ممکن است آنها را به یاد حادثه بیندازد، اجتناب می‌کنند. این اجتناب می‌تواند شامل دوری از مکان‌ها، افراد، یا فعالیت‌هایی باشد که یادآور حادثه هستند.

تغییرات منفی در تفکر و احساسات

افراد مبتلا به PTSD ممکن است دچار احساس گناه، شرم، یا ناامیدی شوند. این تغییرات می‌تواند منجر به کاهش اعتماد به نفس و بی‌تفاوتی نسبت به زندگی شود.

تغییرات در واکنش‌های جسمی و رفتاری

حالت‌های اضطرابی مداوم، مشکلات خواب، بی‌قراری، یا واکنش‌های شدید به محرک‌های کوچک از دیگر علائم رایج این اختلال هستند.

بروز PTSD به عوامل مختلفی بستگی دارد که می‌توان آنها را در سه دسته کلی بررسی کرد:

ماهیت حادثه

شدت حادثه، مدت زمان آن، و نوع آسیب‌دیدگی می‌توانند در شدت PTSD نقش داشته باشند. به عنوان مثال، فجایع طبیعی یا حملات تروریستی معمولاً تأثیر عمیق‌تری دارند.

ویژگی‌های فردی

افرادی که سابقه اختلالات روانی مانند افسردگی یا اضطراب دارند، بیشتر در معرض PTSD قرار دارند. همچنین افرادی که در کودکی دچار تروما شده‌اند، احتمال بیشتری برای ابتلا به این اختلال دارند.

حمایت اجتماعی

عدم وجود شبکه حمایتی قوی، مانند خانواده یا دوستان، می‌تواند خطر بروز PTSD را افزایش دهد. حمایت اجتماعی نقش مهمی در پیشگیری و بهبود این اختلال دارد.

PTSD می‌تواند تمامی جنبه‌های زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد، از روابط شخصی گرفته تا عملکرد شغلی و اجتماعی. افراد مبتلا ممکن است دچار مشکلاتی مانند:
کاهش کیفیت زندگی: احساس ترس و نگرانی مداوم می‌تواند شادی و آرامش را از زندگی فرد سلب کند.
مشکلات در روابط خانوادگی: عدم توانایی در ابراز احساسات یا اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی می‌تواند به تنش در روابط خانوادگی منجر شود.
افت عملکرد شغلی و تحصیلی: تمرکز پایین و مشکلات حافظه ممکن است به کاهش بهره‌وری در محیط کار یا تحصیل بینجامد.

برای تشخیص PTSD، پزشکان یا روان‌شناسان از معیارهای تشخیصی DSM-5 استفاده می‌کنند. این معیارها شامل موارد زیر هستند:
تجربه حادثه آسیب‌زا
علائم مداوم به مدت حداقل یک ماه
تأثیر قابل توجه بر عملکرد روزمره
وجود حداقل یک علامت از هر یک از چهار دسته اصلی علائم
ارزیابی روان‌شناختی شامل پرسشنامه‌ها و مصاحبه‌های دقیق است تا شدت و نوع علائم مشخص شود.

درمان PTSD به کمک ترکیبی از روان‌درمانی، داروها، و حمایت اجتماعی انجام می‌شود. در ادامه، به تفصیل هر یک از این روش‌ها می‌پردازیم:

روان‌درمانی

درمان شناختی-رفتاری (CBT): این روش بر تغییر الگوهای فکری و رفتاری منفی تمرکز دارد. در CBT، افراد یاد می‌گیرند که چگونه با خاطرات و احساسات خود کنار بیایند.
حساسیت‌زدایی و پردازش مجدد حرکات چشم (EMDR): این روش به افراد کمک می‌کند تا خاطرات آسیب‌زا را پردازش کرده و اثرات منفی آنها را کاهش دهند.

درمان دارویی

مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs) مانند سرترالین و پاروکستین معمولاً برای کاهش علائم اضطراب و افسردگی تجویز می‌شوند.
داروهای ضد اضطراب: در موارد شدید، ممکن است برای کنترل اضطراب استفاده شوند، اما استفاده طولانی‌مدت از آنها توصیه نمی‌شود.

حمایت اجتماعی و گروه‌درمانی

گفت‌وگو با افرادی که تجربه‌های مشابهی دارند، می‌تواند به کاهش احساس انزوا و افزایش امید کمک کند.

تغییرات سبک زندگی می‌توانند نقش مؤثری در کاهش علائم PTSD داشته باشند. توصیه‌های زیر به مدیریت بهتر این اختلال کمک می‌کنند:
ورزش منظم: فعالیت بدنی باعث کاهش اضطراب و بهبود خلق و خو می‌شود.
مدیتیشن و یوگا: این تمرین‌ها می‌توانند استرس را کاهش داده و احساس آرامش ایجاد کنند.
برنامه خواب منظم: مشکلات خواب یکی از علائم رایج PTSD است، بنابراین ایجاد یک روال خواب منظم بسیار مهم است.
تغذیه سالم: رژیم غذایی متعادل و غنی از مواد مغذی به حفظ سلامت روانی کمک می‌کند.

استرس بعد از سانحه یکی از اختلالات روان‌شناختی جدی است که نیازمند توجه ویژه و درمان مناسب است. این اختلال، اگرچه می‌تواند به شدت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد، اما با کمک روش‌های درمانی مؤثر و حمایت اطرافیان قابل مدیریت و بهبود است. مهم‌ترین نکته، آگاهی از علائم و اقدام به موقع برای دریافت کمک تخصصی است. با ایجاد فضایی امن و حمایتگرانه، می‌توان به افرادی که از PTSD رنج می‌برند کمک کرد تا به زندگی عادی خود بازگردند و بار سنگین این اختلال را کاهش دهند. به خاطر داشته باشید که مراجعه به روان‌شناس یا مشاور حرفه‌ای اولین قدم برای بازیابی آرامش و سلامت روانی است.
کلینیک روانشناسی و روانپزشکی موج آرامش، به عنوان بهترین کلینیک روانشناسی در ونک، با ارائه خدمات تخصصی روان‌درمانی و روانپزشکی، همراه مطمئن شما در مسیر سلامت روان است. برای دریافت مشاوره می توانید از طریق دکمه دریافت نوبت اقدام کنید.


منابع
mayoclinic.org
wikipedia.org