نقشه مغزی چیست و برای چه مواردی استفاده می شود؟

نقشه مغزی یا الکتروانسفالوگرافی کمی (QEEG - Quantitative EEG) یکی از روش‌های پیشرفته برای بررسی عملکرد مغز است که با ثبت امواج الکتریکی مغزی، اطلاعات ارزشمندی درباره سلامت مغز و نحوه فعالیت نواحی مختلف آن ارائه می‌دهد این روش امکان ثبت و تحلیل دقیق امواج مغزی را فراهم می‌کند و به شناسایی ناهنجاری‌های مرتبط با بیماری‌های عصبی و روانی کمک می‌کند. مغز انسان یکی از پیچیده‌ترین ساختارهای بیولوژیکی است که وظایف حیاتی مانند تفکر، حافظه، احساسات و رفتار را کنترل می‌کند. درک و بررسی عملکرد آن همواره یکی از چالش‌های بزرگ علم پزشکی بوده است. نقشه ذهنی با استفاده از الکترودهایی که روی پوست سر قرار داده می‌شوند، سیگنال‌های الکتریکی مغز را ثبت کرده و سپس این داده‌ها را از طریق نرم‌افزارهای پیشرفته پردازش می‌کند. نتیجه این پردازش به‌صورت نقشه‌ای رنگی نمایش داده می‌شود که میزان فعالیت هر بخش از مغز و نحوه ارتباط آن با سایر بخش‌ها را نشان می‌دهد. این روش به پزشکان و متخصصان علوم اعصاب کمک می‌کند تا عملکرد مغز را دقیق‌تر بررسی کرده و مشکلاتی مانند اختلالات شناختی، رفتاری و عصبی را بهتر تشخیص دهند.
نقشه ذهنی در تشخیص و درمان بسیاری از بیماری‌ها کاربرد دارد. از این روش می‌توان برای شناسایی و ارزیابی بیماری‌هایی مانند بیش‌فعالی (ADHD)، اوتیسم، افسردگی، اضطراب، صرع، مشکلات خواب و آسیب‌های مغزی استفاده کرد. همچنین، در طراحی برنامه‌های درمانی شخصی‌سازی‌شده مانند نوروفیدبک و تحریک مغزی نقش مهمی ایفا می‌کند.نقشه ذهنی یکی از دقیق‌ترین ابزارهای بررسی فعالیت مغزی است که در کنار سایر روش‌های تصویربرداری، امکان مطالعه دقیق‌تر و کاربردی‌تر عملکرد مغز را فراهم می‌کند. با توجه به دقت بالا و تحلیل‌های پیشرفته، این روش جایگاه ویژه‌ای در علوم پزشکی و روانشناسی دارد و به‌عنوان ابزاری کارآمد برای بهبود سلامت شناختی و رفتاری شناخته می‌شود.

برای ثبت نقشه فکری ، مراحل زیر انجام می‌شود:
اتصال الکترودها: در ابتدا، الکترودهایی روی پوست سر بیمار قرار داده می‌شود. این الکترودها با استفاده از ژل رسانا به سر چسبانده می‌شوند تا سیگنال‌های الکتریکی مغز را دریافت کنند.
ثبت فعالیت مغزی: بیمار در یک محیط آرام و بدون حواس‌پرتی قرار می‌گیرد و فعالیت مغزی او در شرایط مختلف مانند استراحت، بیداری و انجام وظایف خاص ثبت می‌شود. این فرایند معمولاً بین ۲۰ تا ۴۰ دقیقه طول می‌کشد.
پردازش داده‌ها: سیگنال‌های ثبت‌شده توسط دستگاه EEG به نرم‌افزارهای تحلیل QEEG منتقل می‌شود. این نرم‌افزارها پارامترهای مختلفی مانند توان فرکانسی، همبستگی بین نواحی مختلف مغز و تحلیل‌های زمانی-فرکانسی را بررسی می‌کنند.
نمایش نتایج: نتایج این تحلیل‌ها به‌صورت نقشه‌های رنگی یا نمودارهای گرافیکی نمایش داده می‌شود که فعالیت‌های مغزی در نواحی مختلف را مشخص می‌کند.

برای گرفتن بهترین نتیجه از تست QEEG، رعایت برخی نکات ضروری است:

خواب و استراحت کافی

شب قبل از تست، خواب کافی داشته باشید.
از مصرف داروهای خواب‌آور پرهیز کنید.

رعایت تغذیه مناسب

در روز تست، یک وعده غذایی سالم حاوی پروتئین مصرف کنید.
از خوردن مواد کافئین‌دار مانند قهوه، چای و نوشیدنی‌های انرژی‌زا اجتناب کنید.

رعایت بهداشت مو و پوست سر

موهای خود را حداقل سه باربا شامپوی خنثی بشویید.
از استفاده از نرم‌کننده، ژل، اسپری و سایر مواد حالت‌دهنده پرهیز کنید.
از بافتن یا بستن موها خودداری کنید.

حذف عوامل خارجی

لنزهای چشمی را قبل از جلسه خارج کنید، زیرا ممکن است باعث پلک زدن بیش از حد شده و روی نتایج تست تأثیر بگذارد.
از استفاده از گوشواره، زیورآلات یا مواد آرایشی روی پیشانی خودداری کنید.

جلوگیری از مصرف داروهای خاص

از مصرف داروهایی که روی سطح هوشیاری و خواب تأثیر می‌گذارند، پرهیز کنید (مگر اینکه با پزشک هماهنگ شده باشد).
در صورت داشتن سابقه بیماری‌های عصبی-روانی، گزارش‌های پزشکی و نتایج آزمایش‌های قبلی را همراه داشته باشید.

در نقشه فکری ، سطح فعالیت الکتریکی در قسمت‌های مختلف مغز به‌طور کلی، می‌توان فعالیت‌های مغزی را در پنج باند فرکانسی دسته‌بندی کرد:
امواج دلتا (۱-۴ هرتز): مرتبط با خواب عمیق و فرآیندهای ناخودآگاه.
امواج تتا (۴-۸ هرتز): نشان‌دهنده خواب سبک، رویا و پردازش حافظه.
ام امواج آلفا (۸-۱۲ هرتز): مربوط به آرامش، تمرکز و هوشیاری متوسط.
امواج بتا (۱۲-۳۰ هرتز): مرتبط با تفکر، حل مسئله و فعالیت‌های شناختی.
امواج گاما (بیش از ۳۰ هرتز): مربوط به پردازش اطلاعات سطح بالا و هماهنگی بین نواحی مختلف مغز.

بیش‌فعالی

در کودکان مبتلا به بیش‌فعالی، نقشه فکری معمولاً نشان‌دهنده فعالیت بیش‌ازحد امواج تتا در قسمت‌های پیشانی است که منجر به کاهش تمرکز و افزایش تکانش‌گری می‌شود.

اوتیسم

در بیماران اوتیسم، QEEG نشان‌دهنده عدم انسجام در ارتباط بین نواحی زبانی مغز است که می‌تواند علت مشکلات در تعاملات اجتماعی و پردازش زبان باشد.

افسردگی و اضطراب

در افسردگی، معمولاً کاهش فعالیت امواج بتا در لوب پیشانی دیده می‌شود، درحالی‌که در اضطراب، فعالیت بیش‌ازحد امواج بتا و گاما در قسمت‌های مختلف مغز مشاهده می‌شود.

صرع و تشنج

در بیماران مبتلا به صرع، QEEG به شناسایی نواحی مغزی که دچار فعالیت غیرطبیعی هستند کمک می‌کند و برای تنظیم دوز داروها مفید است.

اختلالات خواب

نقشه فکری در تشخیص مشکلاتی مانند آپنه خواب، بی‌خوابی و نارکولپسی نقش مهمی دارد.

QEEG نه‌تنها یک ابزار تشخیصی، بلکه راهی برای طراحی پروتکل‌های درمانی هدفمند نیز محسوب می‌شود. برخی از کاربردهای درمانی آن شامل:
نوروفیدبک: استفاده از QEEG برای طراحی پروتکل‌های درمانی جهت بهبود تمرکز، کاهش اضطراب و تنظیم خلق.
تنظیم دوز داروها: ارزیابی تأثیر داروهای ضدصرع و تنظیم دوز مناسب آن‌ها.
تحریک مغناطیسی ترانس‌کرانیال (TMS): بررسی اثرات تحریک مغزی در افسردگی مقاوم به درمان.
مدیریت درد مزمن: شناسایی نواحی مغزی که در پردازش درد نقش دارند و استفاده از روش‌های درمانی هدفمند.
بهبود اختلالات خواب: شناسایی مشکلات مرتبط با الگوی خواب و طراحی درمان‌های مؤثر.

نقشه ذهنی داده‌های مربوط به فعالیت الکتریکی مغز را به‌صورت رنگی نمایش می‌دهد تا نواحی مختلف مغز و میزان فعالیت آن‌ها قابل تشخیص باشد. این رنگ‌ها بیانگر سطح فعالیت امواج مغزی در بخش‌های مختلف مغز هستند. درک درست این رنگ‌ها به پزشکان و متخصصان کمک می‌کند تا ناهنجاری‌های عملکردی مغز را شناسایی کرده و روش‌های درمانی مناسب را پیشنهاد دهند.

آبی و سبز تیره

نشان‌دهنده فعالیت کمتر از حد نرمال در نواحی مغزی است.
در صورتی که در مناطقی از مغز فعالیت مغزی بسیار کم باشد، ممکن است نشانه‌ای از افسردگی، خستگی ذهنی، بی‌انگیزگی یا کاهش تمرکز باشد.
در برخی موارد، کمبود فعالیت در قسمت‌هایی که مسئول پردازش اطلاعات شناختی هستند، می‌تواند باعث کندی تفکر و مشکلات یادگیری شود.

سبز و زرد

نشان‌دهنده سطح فعالیت طبیعی و متعادل در مغز است.
این رنگ‌ها معمولاً در مغز افراد سالم مشاهده می‌شوند و بیانگر عملکرد مطلوب نواحی مغزی هستند.
اگر اکثر بخش‌های مغز به رنگ سبز یا زرد باشند، نشان‌دهنده عملکرد مناسب در پردازش اطلاعات و حفظ تمرکز است.

نارنجی و قرمز

بیانگر فعالیت بیش‌ازحد و بیش‌فعالی در نواحی خاصی از مغز است.
در برخی از بیماران مبتلا به اضطراب، استرس، بیش‌فعالی (ADHD) یا وسواس فکری-عملی (OCD)، این رنگ‌ها در مناطق مرتبط با تمرکز و تنظیم هیجان مشاهده می‌شوند.
افزایش فعالیت بیش‌ازحد در نواحی خاص مغز می‌تواند منجر به بی‌قراری ذهنی، عدم توانایی در آرام شدن و افزایش پاسخ‌های هیجانی شود.

قرمز تیره و بنفش

نشان‌دهنده فعالیت بسیار زیاد و غیرطبیعی در بخش‌هایی از مغز است.
این رنگ‌ها ممکن است در مواردی مانند تشنج، حملات صرع یا فعالیت‌های بیش از حد غیرمعمول مغزی مشاهده شوند.
این سطح از فعالیت ممکن است منجر به اختلالات خواب، حملات اضطرابی یا بیش‌فعال شدن نواحی خاصی از مغز شود.

اگر به دنبال بهترین کلینیک برای انجام نقشه مغزی در ونک با بهترین دستگاه هستید، کلینیک روانشناسی و روانپزشکی موج آرامش انتخابی مطمئن برای شماست. این کلینیک با استفاده از تکنولوژی روز و تیمی از متخصصان باتجربه، در تشخیص و درمان دقیق‌تر اختلالات مغزی به شما کمک می‌کند. کافیست روی بنر زیر کلیک کنید تا اولین گام را برای بهبود سلامت ذهنی خود بردارید.

نقشه ذهنی یک ابزار قدرتمند برای ارزیابی عملکرد مغز و تشخیص اختلالات عصبی و روانی است. این روش نه‌تنها به شناسایی مشکلات مغزی کمک می‌کند، بلکه در بهبود سلامت روان و عملکرد شناختی نیز نقش مهمی دارد. با توجه به دقت بالا و تحلیل‌های پیشرفته، QEEG در حوزه‌های مختلف پزشکی و روانشناسی کاربرد گسترده‌ای دارد و به پزشکان در ارائه درمان‌های هدفمند و شخصی‌سازی‌شده کمک می‌کند. در محدوده ونک تهران، کلینیک روانشناسی و روانپزشکی موج آرامش یکی از مراکز تخصصی در زمینه نقشه ذهنی است. این مرکز با بهره‌گیری از تجهیزات پیشرفته و متخصصان مجرب، خدماتی دقیق و حرفه‌ای در زمینه ثبت و تحلیل امواج مغزی ارائه می‌دهد. محیط آرام و استاندارد این کلینیک، شرایطی مناسب برای بررسی‌های تخصصی مغزی و ارائه روش‌های درمانی مبتنی بر نقشه ذهنی فراهم کرده است. برای دریافت مشاوره می توانید از طریق دکمه دریافت نوبت و یا از طریق شماره تماس 02186081006 اقدام کنید.

منابع
sciencedirect.com
neurology.org